Rodzina Ptaszkowskich, po śmierci ojca Munia, Tunia i Rzodkiewki, przeprowadza się do miasteczka Śmietankowa, w którym wdowa po panu Ptaszkowskim ma objąć posadę bibliotekarki. Poprzednim bibliotekarzem był niedawno zmarły pan Zieliński, zajmujący się amatorsko badaniem historii miasta i okolic. Wkrótce po przeprowadzce okazuje się, że w budynku biblioteki (w którym p. Ptaszkowscy także mieszkają) pojawiają się liczni nieproszeni goście, najwyraźniej starający się spenetrować zawartość biblioteki, a nawet posuwający się do ogłuszenia matki p. Ptaszkowskiej ciężkim przedmiotem. Wśród natrętów jest m. in. rodzina Kwiatkowskich (ze względu na noszone stroje przezywana mianem Peleryniarzy), wyjątkowo niesympatyczna i pozbawiona dobrych manier. Młodzi Ptaszkowscy (w tym Rzodkiewka z nieodłącznym towarzyszem Franciszkiem Małomównym - kurczakiem uratowanym od przetworzenia na rosół) wraz z kuzynostwem śledzą poczynania Peleryniarzy i ich wspólników. Tropy prowadzą do p. Czapli, jednego z miejscowych notabli, który - jak się okazuje - pośredniczy w nielegalnym wywozie rabowanych dzieł sztuki do Szwajcarii. Młodzież zakrada się do willi Czapli, gdzie zostaje uwięziona, ale podstępem przekazuje wiadomość o swoim miejscu pobytu. W uwolnieniu dzieci ważny udział ma przyjaciel rodziny, sierżant Eugeniusz Musiałek. Po zatrzymaniu złoczyńców Ptaszkowscy przystępują do odczytania listu pozostawionego przez p. Zielińskiego, w którym znajdują wskazówki potrzebne do zlokalizowania unikatowego znaleziska średniowiecznej biżuterii. Poboczny wątek stanowi uczucie rodzące się pomiędzy p. Ptaszkowską, matką Munia, Tunia i Rzodkiewki, a doktorem Bratkiem. Z treści jednej z późniejszych powieści Małgorzaty Musierowicz - Nutrii i Nerwusa - należy wnioskować, że związek ten wszedł w etap małżeństwa: bohaterem Nutrii i Nerwusa jest Filip Bratek, opisywany jako brat Munia i Tunia.